Του Δημήτρη Γαρούφα* Ο Ελληνισμός στην ιστορική του διαδρομή πέρασε από πολλές συμπληγάδες και επιβίωσε και έπειτα από 400 χρόνια σκλαβιάς στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Επιβίωσε γιατί στις δύσκολες στιγμές του διαμόρφωνε θεσμούς που εξασφάλιζαν επιβίωση και δημιουργούσαν προοπτική για το μέλλον. Ενδεικτικά μόνο θα αναφέρω ότι οι Σαρακατσάνοι που εκδιώχθηκαν την εποχή του Αλή Πασά από τα Άγραφα και σκόρπισαν σε όλα τα Βαλκάνια κατάφεραν να επιζήσουν ως Έλληνες όπου κι αν πήγαν (μέρος αυτών στα Σκόπια και στη Βουλγαρία) κρατώντας σαν φυλακτό και οδηγό τις αρχαιοελληνικές παραδόσεις. Έτσι για να έχουν αυτονομία όσοι πήγαν στη Βουλγαρία και στα Σκόπια έλυναν τις μεταξύ τους διαφορές με τα εσναφικά δικαστήρια και την απόφαση των δικαστηρίων την έκαναν τραγούδι για να διατηρείται στη μνήμη και να αποτελεί μορφή νομολογίας, θυμίζοντας την εποχή της αρχαιότητας που οι νόμοι είχαν ποιητική μορφή (έχω καταγράψει και δημοσιεύσει μερικά από αυτά...