Στο απόλυτο σημείο ρήξης με την δημοκρατία βρίσκεται η Τουρκία Επιστροφή
Με την άποψη του Palo
Άννα Παναγιωτίδου · 08/11/16 - 11:00
Οι τελευταίες πολιτικές εξελίξεις που πηγάζουν από τις εφαρμογές του «Σουλτάνου» αυξάνουν τη δόση του αυταρχισμού στην Τουρκία. Η σύλληψη Κούρδων πολιτικών και οι έφοδοι σε αντιπολιτευόμενα μέσα ενημέρωσης, θεωρούνται ως τα πρώτα σημάδια μιας νέας και μόνιμης κατάστασης, η οποία θέτει τα θεμέλια ενός αυταρχικού καθεστώτος.
Παρακολουθώντας την κατάσταση στην Τουρκία, αναρωτιέται κανείς αν η χώρα όντως τον Ιούλιο απέκρουσε ένα πραξικόπημα ή αντιθέτως βίωσε ένα στρατιωτικό πραξικόπημα.
Αυτό το ανησυχητικό ερώτημα τροφοδοτείται από τρεις μορφές δράσης που ακολούθησε η κυβέρνηση μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, στα πλαίσια της έκτακτης κατάστασης στη χώρα.
Η πρώτη είναι η εκκαθάριση της αντιπολίτευσης. Είναι πλέον τόσο σαφής, ότι η δικαστική και διοικητική καταστολή, μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου, είχε ως στόχο όχι μόνο τους πραξικοπηματίες, αλλά όλο και περισσότερο τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, καθώς κι ομάδες της αντιπολίτευσης και του κουρδικού κινήματος. Συγγραφείς και διανοούμενοι φυλακίσθηκαν για αυθαίρετους και τετριμμένους λόγους. Εικοσιτέσσερις Κούρδοι δήμαρχοι έχουν απομακρυνθεί από τα καθήκοντά τους και αντικαταστάθηκαν από δημόσιους υπάλληλους που διόρισε η κυβέρνηση.
Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα κατατάσσουν την Τουρκία μεταξύ 180 χωρών στη 151η θέση στο δείκτη ελευθερίας του Τύπου το 2016, ενώ το 2005 βρισκόταν στην 98η θέση. Ο αριθμός των φυλακισμένων δημοσιογράφων, μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου, φτάνει τους 107, ενώ στους 155 έφθασε ο αριθμός των ΜΜΕ, εκδοτικών οίκων, τηλεοπτικών καναλιών και ραδιοφωνικών σταθμών που έκλεισαν. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του τουρκικού τύπου, περίπου το ένα τρίτο αυτών, εκπροσωπούν ομάδες αριστερών, Κούρδων και άλλων αντιπολιτευτικών ομάδων και δεν σχετίζονται με την κίνηση του Φετουλλάχ Γκιουλέν, ο οποίος κατηγορείται ως δράστης της απόπειρας πραξικοπήματος.
Δεύτερον, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) έχει χρησιμοποιήσει την εκκαθάριση των πραξικοπηματιών ως μια ευκαιρία για την πλήρη ηγεμονία πάνω από το κράτος. Περισσότεροι από 100.000 δημόσιοι υπάλληλοι που περιλαμβάνουν τόσο Γκιουλενιστές (οπαδοί του Γκιουλέν) όσο και άλλους αντίπαλους του AKP, απολύθηκαν μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, και αντικαταστάθηκαν από νομιμόφρονες του κυβερνών κόμματος. Στο πιο πρόσφατο παράδειγμα, στις 29 Οκτωβρίου, η κυβέρνηση με νομοθετικό διάταγμα κατάργησε το δικαίωμα των ακαδημαϊκών στα δημόσια πανεπιστήμια να εκλέξουν τους πρυτάνεις τους και μεταφέρθηκε το δικαίωμα αυτό στο κράτος, δηλαδή στο Πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μια κίνηση που θυμίζει περιόδους στρατιωτικού πραξικοπήματος. Καθώς το AKP προσπαθεί να μονοπωλήσει την κατάσταση, να ελέγχει δηλαδή τα πάντα, αναπόφευκτα καταστρέφει τις αρχές του κράτους δικαίου.
Μια παρόμοια διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη σε σχέση με τις εκατοντάδες ιδιωτικές εταιρείες που κατασχέθηκαν ως μέρος του κυνηγιού των Γκιουλενιστών.
Η τρίτη εξέλιξη περιλαμβάνει μια αυξανόμενη αυθαιρεσία στις δικαστικές διαδικασίες. Κριτικές που απευθύνονται στην κυβέρνηση και τον Πρόεδρο - τόσο πριν όσο και μετά την απόπειρα πραξικοπήματος - θεωρούνται εγκληματικές πράξεις που στοχεύουν την απαξίωση και την ανατροπή της κυβέρνησης. Άτομα, ομάδες και δημοσιεύσεις που υποστηρίζουν του κουρδικό κίνημα και επικρίνουν τις πολιτικές της κυβέρνησης στο κουρδικό ζήτημα έχουν παρόμοια μεταχείριση.
Σήμερα το πρόβλημα γίνεται όλο και βαρύτερο, τα πράγματα χειροτερεύουν. Τις τελευταίες μέρες δύο άκρως συμβολικά γεγονότα, ίσως σηματοδοτούν ένα νέο κεφάλαιο στην αυταρχική κάθοδο της Τουρκίας.
Το πρώτο είναι η έφοδος στις εγκαταστάσεις της αντιπολιτευόμενης εφημερίδας Τζουμχουριέτ και οι συλλήψεις διευθυντών και αρθρογράφων. Η κριτική της εφημερίδας για την κυβέρνηση κρίθηκε ως μια δραστηριότητα που αποσκοπούσε στην προετοιμασία πραξικοπήματος. Η φίμωση της αντιπολίτευσης και καταστολή της κριτικής, έχουν ξεπεράσει πλέον τα όρια.
Το άλλο κρίσιμο γεγονός σχετίζεται με το κουρδικό κίνημα. Συνελήφθη ο Δήμαρχος του Ντιγιαρμπακίρ, μιας πόλης με τον μεγαλύτερο κουρδικό πληθυσμό, με την κατηγορία της συμμετοχής του σε τρομοκρατική οργάνωση. Ο Δήμαρχος που είναι σημαντική προσωπικότητα του κουρδικού ζητήματος, είχε εκλεγεί με το 55% των ψήφων το 2014. Λίγο μετά, στις 4 Νοέμβριου, η αστυνομία συνέλαβε βουλευτές του Κουρδικού Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος Κουρδικό (HDP), την τρίτη μεγαλύτερη δύναμη στο κοινοβούλιο. Μεταξύ των συλληφθέντων ήταν και οι συμπρόεδροι του HDP, Σελαχαττίν Ντεμιρτάς και Φιγκέν Γιουκσέκνταγ, καθώς και ο Σιρρί Σουρεγιά Οντέρ, το κεντρικό πρόσωπο στις ειρηνευτικές συνομιλίες με την Άγκυρα μέχρι πέρυσι. Έτσι, φαίνεται να κλείνει η πόρτα του πολιτικού διαλόγου για την επίλυση του κουρδικού ζητήματος.
Με τέτοια εικόνα, από την άποψη της δημοκρατίας, η Τουρκία που μπορεί τα τοποθετηθεί; Όποιοι και αν είναι οι λόγοι και τα προσχήματα, ανεξάρτητα από την ανάγκη να εξαγνίσει τους πραξικοπηματίες από το κράτος, η δημοκρατία στη Τουρκία σήμερα κρέμεται από ένα αδύναμο νήμα που γίνεται λεπτότερο μέρα με τη μέρα. Όλες αυτές οι αυταρχικές κινήσεις έχουν αναδειχθεί περισσότερο ως εργαλεία οικοδόμησης μιας νέας τάξης και λιγότερο ως μέτρα για τις ανάγκες ασφάλειας.
Η Τουρκία φαίνεται να είναι στο δρόμο για το ιδανικό μοντέλο του Ερντογάν, το οποίο θα στηρίζεται σε τρεις πυλώνες - μια υπάκουη κοινωνία, ένα υπάκουο Τύπο και ενότητα της εξουσίας. Τι θα επακολουθήσει, μετάβαση σε προεδρικό καθεστώς; Πιθανόν. Η συμμαχία του ΑΚΡ με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP), βαθαίνει μέρα με τη μέρα, και το προεδρικό σύστημα που επιθυμεί Ερντογάν όλο και περισσότερο φαίνεται να πλησιάζει. Όμως η εκκαθάριση των Γκιουλενιστών από το κράτος αποτελεί μια σοβαρή απειλή για την δημοκρατία, ενώ η ειρήνη που έχει ανάγκη η Τουρκία φαίνεται να είναι πολύ μακριά.
