Το Ημερολόγιο ενός Τρελού του Νικολάι Γκόγκολ είναι μια νουβέλα γραμμένη το 1834, που καταγράφει την ψυχολογική κατάρρευση ενός κατώτερου δημόσιου υπαλλήλου, του Αξέντι Ιβάνοβιτς Προπίτσιν. Το έργο παρουσιάζεται με τη μορφή ημερολογίου, γραμμένου σε πρώτο πρόσωπο, αποδίδοντας τη σταδιακή μετάβαση του ήρωα από την πλήξη της καθημερινότητας στην απόλυτη παράνοια. Στην αρχή, ο Προπίτσιν καταγράφει τις συνηθισμένες του μέρες, εκφράζοντας τη δυσφορία του για τη θέση του και την κοινωνική του κατωτερότητα. Σύντομα όμως, οι καταγραφές του αρχίζουν να αποκλίνουν από την πραγματικότητα. Εμμονικός με την κόρη του διευθυντή του, κατασκοπεύει το σκυλάκι της και αρχίζει να διαβάζει φανταστικές επιστολές μεταξύ σκύλων, φανταζόμενος ότι του αποκαλύπτουν μυστικά για την κοπέλα. Αποκορύφωμα της παράνοιάς του αποτελεί η πεποίθησή του πως είναι ο βασιλιάς της Ισπανίας, υιοθετώντας τον τίτλο Φερδινάνδος Η'. Οι ημερολογιακές καταχωρήσεις γίνονται όλο και...