[...] Είναι καιρός να πούμε: η ιστορία υπάρχει. Μπορεί να διαφέρει στο ένα ή στο άλλο σημείο, αλλά συνολικά τα γεγονότα είναι γνωστά. Όχι μόνο υπάρχουν για τους ιστορικούς, αλλά υπάρχουν και για τον καθένα από μας, συνειδητά ή ασυνείδητα, και εκεί συναντούμε τη συλλογική μνήμη, που συνίσταται στη λανθάνουσα ύπαρξή τους μέσα μας. Όλοι μας μάθαμε ιστορία· την ξεχάσαμε· αλλά έμεινε εκεί· καθοδηγεί την κρίση μας σε κάθε περίσταση· σχηματίζει την ταυτότητά μας. Από την ελληνική εμπειρία αντλώ ένα ηθικό πρόβλημα: τι είδους μνήμη οφείλουμε να κρατήσουμε; Στο τέλος ενός ιδιαιτέρως ωμού εμφύλιου πολέμου οι δημοκράτες Αθηναίοι επέστρεψαν στην πόλη, αποκατέστησαν το αγαπημένο τους καθεστώς και, για να διαφυλάξουν το μέλλον της Αθήνας, επέβαλαν έναν όρκο μέσω του οποίου ο καθένας δεσμευόταν να μην "υπενθυμίζει" τα περασμένα κακά. Η μνησίκακη μνήμη έπρεπε να τιμωρηθεί με θάνατο. Και είναι αλήθεια ότι δεν είναι καλό να τρέφει κανείς μνησικακίες.