Τουρκία: Οι τρεις παράγοντες που θα καθορίσουν την έκβαση του κρίσιμου δημοψηφίσματος Επιστροφή
Με την άποψη του Palo
Άννα Παναγιωτίδου · 12/02/17 - 21:00
Οι μικρές άλλα σημαντικές ρωγμές που εμφανίζονται στη συντηρητική τάξη της Τουρκίας πιθανό να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην έκβαση του κρίσιμου δημοψηφίσματος που θα διεξαχθεί στις 16 Απριλίου για την αλλαγή του Συντάγματος της Τουρκίας.
Στην πορεία προς το κρίσιμο δημοψήφισμα, οι Τούρκοι ψηφοφόροι εμφανίζονται διχασμένοι. Δημοσκοπήσεις του Metropoll δείχνουν ότι το 80% των ψηφοφόρων του κυβερνών Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) είναι έτοιμοι να στηρίξουν τις συνταγματικές τροποποιήσεις για το προεδρικό καθεστώς, ενώ το 90% των υποστηρικτών της αξιωματικής αντιπολίτευσης, του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) και του φιλοκουρδικού κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (HDP) ετοιμάζονται να ψηφίσουν "ΟΧΙ". Υπάρχει, ωστόσο, μια νέα δυναμική, μια διαφορετική κινητικότητα, στη τουρκική κοινή γνώμη που δημιουργεί κλίμα αβεβαιότητας.
Οι ψηφοφόροι φαίνεται ότι γνωρίζουν καλά τη βαρυσήμαντη απόφαση που αντιμετωπίζουν, και η πολιτική ατμόσφαιρα θυμίζει κάπως τις εκλογές του Ιουνίου 2015, όπου η λαϊκή δυσαρέσκεια ήρθε στο προσκήνιο, σπάζοντας κομματικά σχήματα ψηφοφορίας και απογυμνώνοντας την κοινοβουλευτική πλειοψηφία του ΑΚΡ, για πρώτη φορά από το 2002. Η σημερινή νέα δυναμική ρέει ουσιαστικά από τους συντηρητικούς της Τουρκίας, κατά την οποία το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ και ο συνεργάτης του στις συνταγματικές αλλαγές, το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP), στηρίζονται.
Η πιθανή στροφή προς ένα προεδρικό καθεστώς προκάλεσε έντονες συζητήσεις, ακόμη και ρωγμές στις τάξεις του AKP και του MHP. Ενώ τα δύο κόμματα μαζί κέρδισαν το 62% των ψήφων στις τελευταίες γενικές εκλογές, το Νοέμβριο 2015, μόνο το 43% του εκλογικού σώματος σχεδιάζει επί του παρόντος να ψηφίσει «ΝΑΙ» στο δημοψήφισμα που πλησιάζει. Μεταξύ των ψηφοφόρων του ΑΚΡ , το 10% αντιτίθενται σ΄ ένα προεδρικό σύστημα, ενώ ένα άλλο 10% είναι αναποφάσιστοι, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις από Konsensus. Δεδομένου ότι αυτό το τμήμα το 20% των ψηφοφόρων του ΑΚΡ αποτελεί το 10% του συνολικού εκλογικού σώματος, η λαϊκή υποστήριξη για το κυβερνών κόμμα φαίνεται να έχει μειωθεί κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες από το Νοέμβριο 2015, πέφτοντας στο 40% - ποσοστό των ψήφων που πήρε όταν έχασε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία του.
Από την άλλη, η ανταρσία στην πτέρυγα του συντηρητικού στρατοπέδου του ΜΗΡ φαίνεται να είναι ακόμη πιο σοβαρή, καθώς περίπου το 65% των ψηφοφόρων του κόμματος λέει ότι θα ψηφίσει «ΟΧΙ», σύμφωνα με δημοσκοπήσεις από Gezici. Ο δισταγμός στη δεξιά αντικατοπτρίζεται επίσης στο σχετικά υψηλό ποσοστό των αναποφάσιστων ψηφοφόρων. Σύμφωνα με έρευνα του Metropoll, το 10% τόσο του ΑΚΡ και οι ψηφοφόροι του MHP είναι αναποφάσιστοι, σε σύγκριση με περίπου το 5% των υποστηρικτών μεταξύ CHP και HDP.
Οι ρωγμές και αμφιβολίες μεταξύ των συντηρητικών δείχνουν ότι η εκτελεστική προεδρία που τόσο ποθεί ο Πρόεδρος Ερντογάν δεν είναι στην τσέπη του. Μια αποδεδειγμένη μηχανή εκλογικής νίκης, όπως αποκαλείται, ο Ερντογάν, σε αυτή την περίπτωση αγωνίζεται να πείσει ορισμένους από τους υποστηρικτές του. Τι τροφοδοτεί την διστακτικότητα μεταξύ συντηρητικών; Γιατί οι εθνικιστές είναι έτοιμοι να ψηφίσουν συντριπτικά «ΟΧΙ», παρά τις κρατικιστικές πολιτικές και την "ισχυρή Τουρκία" που αφηγείται τον τελευταίο καιρό ο Ερντογάν, που είναι τόσο σύμφωνη με τις προσδοκίες τους; Τρεις παράγοντες φαίνεται να είναι στο παιχνίδι εδώ.
Ο πρώτος παράγοντας είναι ο ίδιος ο Ερντογάν. Οι πολιτικές αντιλήψεις στην Τουρκία σήμερα σχετίζονται άμεσα με την προσωπικότητα και τις φιλοδοξίες του Ερντογάν, και η αυταρχική εξουσία που επιδιώκει ο Τούρκος Πρόεδρος, φαίνεται να ανησυχεί ιδιαίτερα τους συντηρητικούς. Το 53% των ψηφοφόρων του ΑΚΡ λένε ότι υποστηρίζουν το προεδρικό σύστημα, επειδή θέλουν να δουν τον Ερντογάν ως εκτελεστικό πρόεδρο, σύμφωνα με την έρευνα του Metropoll, ενώ το 40% των ψηφοφόρων του MHP θα ψηφίσουν «ΟΧΙ» επειδή δεν θέλουν τον Ερντογάν.
Ο δεύτερος παράγοντας είναι εθνοτικός, και σχετίζεται με τους Κούρδους. Το εκλογικό σώμα στις νοτιοανατολικές επαρχίες, όπου κυρίως κατοικούν Κούρδοι, παραδοσιακά αποτελείται από δύο κύριες ομάδες, τους συντηρητικούς και ευσεβείς Κούρδους και τους κοσμικούς, εθνικιστές Κούρδους. Μεταξύ των δυο αυτών ομάδων ανέκαθεν υπήρχε διαίρεση στη συμπεριφορά ψήφου. Στις εκλογές του Νοεμβρίου 2015, περίπου το μισό της ψήφου της περιοχής πήγε στο HDP και το άλλο μισό στο ΑΚΡ. Σήμερα, ένα μεγάλο τμήμα του Κουρδικού εκλογικού σώματος φαίνεται πιθανό να απέχει από τις κάλπες για το δημοψήφισμα, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις του Metropoll.
Η απροθυμία προέρχεται κυρίως από τους συντηρητικούς Κούρδους που προηγουμένως είχαν υποστηρίξει το ΑΚΡ. Τρεις βασικοί λόγοι διακρίνονται για την τρέχουσα απροθυμία τους: α) η συμμαχία του ΑΚΡ με το MHP, η φωνή του σκληρού πυρήνα του τουρκικού εθνικισμού για το κουρδικό ζήτημα, β) η απουσία μέτρων στο συνταγματικό πακέτο για την αντιμετώπιση των Κούρδων και γ) οι κατασταλτικές πολιτικές του ΑΚΡ στα νοτιοανατολικά, δεδομένου ότι η διαδικασία διευθέτησης του κουρδικού κατέρρευσε το 2015. Εν ολίγοις, η κουρδική διένεξη έχει ανοίξει μια άλλη ρωγμή στις συντηρητικές τάξεις που θα μπορούσε να επηρεάσει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, αν μεταφραστεί σε πολιτική δράση.
Ο τρίτος παράγοντας είναι σε μεγάλο βαθμό ιδεολογικός. Πρόσφατα στη βάση του ΑΚΡ έχει εξαπλωθεί η πολιτική διαφωνία και δυσαρέσκεια. Οι αντιρρήσεις δεν είναι στην ηγεσία του Ερντογάν, αλλά για το είδος της ηγεσίας του - ιδίως, η εξατομίκευση της δύναμης του σε κυβερνητικό και κομματικό επίπεδο, καθώς και η αυξανόμενη αυταρχική του στάση. Η στροφή του Ερντογάν στην κρατικιστική-εθνικιστική στάση, η υιοθέτηση μιας εσωστρεφής πολιτικής, η αδιαφορία του για το κράτος δικαίου, ο παραμερισμός όσων υποστηρίζουν εναλλακτικές πολιτικές και αρνούνται να «προσκυνήσουν» πλήρως τον Ερντογάν, είναι τα κύρια θέματα της δυσαρέσκειας.
Σύμφωνα με την έρευνα του Metropoll , μεταξύ των ψηφοφόρων του ΑΚΡ που δηλώνουν ότι θα ψηφίσουν «ΟΧΙ» στο δημοψήφισμα, το 44% λένε ότι θα το πράξουν, διότι το προεδρικό καθεστώς θα ανοίξει το δρόμο για την απολυταρχική διακυβέρνηση,. Ένα άλλο 21% πιστεύουν ότι το προεδρικό καθεστώς θα είναι επιζήμιο για την ενότητα της χώρας.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι για τους συντηρητικούς, το «ΟΧΙ» θα είναι ένα εργαλείο για την επίπληξη του Ερντογάν και το ΑΚΡ, και δεν πρόκειται να πέσει η κυβέρνηση. Οι συντηρητικές ομάδες θέλουν να κρατήσουν την κυβέρνηση σταθερή και να αποκρούσουν τον κίνδυνο της διαίρεσης.
Αν και μέχρι στιγμής οι δημοσκοπήσεις δεν δείχνουν ιδιαίτερα αυξημένα ποσοστά για το «ΝΑΙ», ωστόσο θεωρείται απίθανο να μην υπερψηφιστεί τελικά η πρόταση της κυβέρνησης στο δημοψήφισμα. Η υπερψήφισή του θα αλλάξει το σύστημα διακυβέρνησης της χώρας από κοινοβουλευτική σε προεδρική δημοκρατία και θα ενισχύσει εξαιρετικά τις εξουσίες του Προέδρου της χώρας. Ο κ. Ερντογάν βρίσκεται μόλις ένα βήμα από την ολοκλήρωση του μεγαλύτερου έως σήμερα πολιτικού του στόχου, που ήταν ακριβώς αυτή η αλλαγή πολιτεύματος.
