Τουρκία: Αψηφώντας τις κλήσεις του Ερντογάν, οι Τούρκοι «ορμούν» στο δολάριοΕπιστροφή
Με την άποψη του Palo
Άννα Παναγιωτίδου · 01/06/17 - 21:00
Σημαντικά χρηματικά ποσά από δάνεια που απελευθερώθηκαν ως κίνητρα για την τουρκική επιχειρηματική κοινότητα, φαίνεται να κατέληξαν σε τραπεζικές καταθέσεις υψηλών αποδόσεων και σε ξένο νόμισμα, γεγονός που αντικατοπτρίζει εκτεταμένη έλλειψη εμπιστοσύνης στο μέλλον της τουρκικής οικονομίας.
Στις 15 Ιουλίου 2016, την ημέρα της απόπειρας πραξικοπήματος στην Τουρκία, οι τραπεζικές καταθέσεις των πολιτών και των εταιριών σε ξένο συνάλλαγμα ανήλθαν σε 191 δισ. δολάρια. Το πραξικόπημα επιδείνωσε τις ήδη προβληματικές οικονομικές προοπτικές της χώρας, προκαλώντας ανησυχίες για πολιτική και οικονομική αστάθεια. Τους επόμενους μήνες, οι διεθνείς οργανισμοί αξιολόγησης μείωσαν την πιστοληπτική ικανότητα της Τουρκίας σε μη επενδυτικό βαθμό, ενώ οι παγκόσμιοι παράγοντες συνέβαλαν σε δραστική πτώση της τουρκικής λίρας, γεγονός που συνέβαλε ακόμη περισσότερο στην αύξηση των προβλημάτων. Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χαρακτήρισε την ύφεση ως οικονομικό πραξικόπημα που επιδιώκει "να φέρει την Τουρκία στα γόνατά της" και ζήτησε από τους πολίτες και τα θεσμικά όργανα να μετατρέψουν τις αποταμιεύσεις ξένου συναλλάγματος σε τουρκικές λίρες.
Στις 30 Δεκεμβρίου 2016, οι καταθέσεις συναλλάγματος της Τουρκίας μειώθηκαν κατά 17 δισ. δολάρια, καταγράφοντας το ποσό των 174 δισ. δολαρίων. Πράγματι, το διάστημα αυτό, το δολάριο και το ευρώ είχε φτάσει στα ύψη έναντι της τουρκικής λίρας.
Ωστόσο, κατά τους τελευταίους μήνες, η κατάσταση φαίνεται να έχει αλλάξει. Σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας που δημοσιεύθηκαν στις 12 Μαΐου, οι καταθέσεις σε ξένο νόμισμα ανήλθαν σε 195 δισ. δολάρια, από 173 δισ. δολάρια που ήταν στις 6 Ιανουαρίου. Δηλαδή, οι καταθέσεις αυξήθηκαν κατά 22 δισ. δολάρια σε διάστημα πέντε μηνών, μια τάση που φαίνεται να έχει αυξηθεί πριν και μετά το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου.
Τα κύρια έσοδα της Τουρκίας σε ξένο συνάλλαγμα που εισπράττει από τον τουρισμό, τις εξαγωγές και τους εργολάβους στο εξωτερικό, ήταν σε ύφεση για κάποιο χρονικό διάστημα. Έτσι πολλοί στην Τουρκία αναρωτιούνται πώς αυξήθηκαν οι καταθέσεις συναλλάγματος, ενώ τα κέρδη συναλλάγματος έχουν μειωθεί. Από πού προήλθε το ξένο συνάλλαγμα;
Μια εξήγηση είναι το έντονο ενδιαφέρον των Τούρκων στην αγορά συναλλάγματος, η μετατροπή δηλαδή της τουρκικής λίρας σε ξένο ισχυρό νόμισμα. Πολλοί στην Τουρκία θεωρούν αυτό ως μέσο για την προστασία των αποταμιεύσεών τους, σε περιόδους οικονομικής δυσχέρειας και αβεβαιότητας. Ωστόσο, υπάρχει ένας άλλος σημαντικός παράγοντας: η άφθονη έκδοση δανείων που η κυβέρνηση ενθάρρυνε πριν από το δημοψήφισμα σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσει την έγκριση των κρίσιμων συνταγματικών αλλαγών.
H κυβέρνηση AKP , πριν και μετά το δημοψήφισμα, μέχρι τα τέλη Απριλίου, διεύρυνε 166 δισεκατομμύρια τουρκικές λίρες στον ιδιωτικό τομέα, με στόχο την αναζωογόνηση της οικονομίας και την ενθάρρυνση των επενδύσεων. Παρά τη σημαντική αυτή υποστήριξη, δεν φαίνεται όμως να υπάρχουν επενδύσεις.
Τραπεζίτες, ορισμένοι γραφειοκράτες και βουλευτές της αντιπολίτευσης ισχυρίζονται ότι τα περισσότερα από αυτά τα δάνεια χαμηλού κόστους ήταν καταχρηστικά και ότι τεράστια ποσά πήγαν σε «κυβερνητικούς φίλους». Τα χρήματα αυτά, όπως υποστηρίζουν, δεν δαπανήθηκαν για επενδύσεις αλλά για αγορά ακινήτων ή κατατέθηκαν σε λογαριασμούς υψηλής απόδοσης σε άλλες τράπεζες. Το γεγονός ότι οι καταθέσεις σε συνάλλαγμα αυξήθηκαν ταυτόχρονα με τα δάνεια, ενισχύουν τους ισχυρισμούς, αφού και τα στοιχεία του Τουρκικού Στατιστικού Ινστιτούτου για τις πωλήσεις κατοικιών τον Απρίλιο, δείχνουν μια νέα έκρηξη στην αγορά ακινήτων που επιταχύνθηκε με την έκδοση δανείων.
Καθώς οι ισχυρισμοί σχετικά με την κατάχρηση δανείων εντάθηκαν, ο επικεφαλής του Συμβουλίου Κανονισμού και Τραπεζικής Εποπτείας,, Μέχμετ Αλί Ακμπέν, δήλωσε στις 13 Μαΐου ότι το συμβούλιο θα ερευνήσει τους ισχυρισμούς.
Εν τω μεταξύ, μαζί με την αύξηση των καταθέσεων συναλλάγματος, υπήρξε ένας αγώνας μεταξύ των τραπεζών για την αύξηση του μέγιστου επιτοκίου στη τουρκική λίρα. Το επιτόκιο έφτασε τελικά στο 20% για την τουρκική λίρα και 10% σε καταθέσεις συναλλάγματος, σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας.
Δεδομένου ότι ο πληθωρισμός της Τουρκίας είναι 12% και το μέγιστο επιτόκιο της Κεντρικής Τράπεζας ανέρχεται σε 12,5%, η προθυμία των τραπεζών να προσφέρουν το 20% στη τουρκική λίρα και το 10% στο σκληρό νόμισμα, αποτελεί ένδειξη μιας επικίνδυνης προοπτικής. Υποδεικνύει ότι οι τράπεζες έχουν αρχίσει να αισθάνονται οικονομικές πιέσεις και ανταγωνίζονται για να προσελκύσουν χρήματα από τα επιτόκια, εκτιμούν αναλυτές.
Μιλώντας σε επιχειρηματίες και εμπόρους, ο Ερντογάν επανέλαβε την αντίθεσή του στα υψηλά επιτόκια, χαρακτηρίζοντάς τα ως «μέσο εκμετάλλευσης» και ζήτησε από την επιχειρηματική κοινότητα να ενισχύσει τις επενδύσεις. Τα λόγια του χειροκροτήθηκαν από τους ίδιους ανθρώπους έβαλαν τα δάνειά τους σε καταθέσεις υψηλών αποδόσεων και σκληρό νόμισμα - μια αντίφαση που αντικατοπτρίζει την δυσπιστία της επιχειρηματικής κοινότητας στο μέλλον της τουρκικής οικονομίας, παρατηρούν αναλυτές.
Το 2016, παρά την απόπειρα του πραξικοπήματος, το μπαράζ των βομβιστικών επιθέσεων, τον πόλεμο στη Συρία και το προσφυγικό, η τουρκική οικονομία αναπτύχθηκε κατά 2,6%. Στο πρώτο τετράμηνο φέτος οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 8,75%. Αλλά ο πληθωρισμός τρέχει με 12%, οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν κατά 11% και η ανεργία σκαρφάλωσε φέτος στο 13%. Κοινός παρονομαστής στην επιχειρηματολογία κυβερνητικών αξιωματούχων και άλλων παραγόντων είναι ότι η Τουρκία θα επιβιώσει και ότι οι άνθρωποι της αγοράς είναι πιο λογικοί από τους «πολιτικούς».
